Zgodnie z licznymi wynikami badań, około 70% uszkodzeń komponentów elektronicznych wywołane jest nieprawidłową ochroną personelu. Straty w produkcji i podczas serwisowania urządzeń powstające z powodu wyładowań elektrostatycznych w wielu firmach są bardzo poważnym, częstokroć nieuświadomionym kosztem. Stanowiska pracy muszą być w odpowiedni sposób zabezpieczane.
Odzież ESD dla elektronika
Paradoksalnie największą grupę zagrożeń wywołują ludzie. Na stanowisku pracy za gromadzenie się ładunków i powstawanie wyładowań elektrostatycznych odpowiadają niemal zawsze pracownicy. Najczęściej operator nie zdaje sobie sprawy ze swego działania – nie odczuwa wyładowań.
Wartości potencjałów podczas wykonywania czynności na stanowisku pracy wynoszą od kilkuset woltów do nawet kilkudziesięciu kilowoltów, np. podniesienie się z krzesła wywołuje zmianę potencjału człowieka o 1,5kV.
Wyładowania mogą, więc uszkodzić elementy i układy na etapie ich powstawania, badania lub serwisowania. Uszkodzenia mogą się ujawnić dopiero po dłuższym okresie lub przy wystąpieniu niekorzystnych warunków. Wyładowania elektrostatyczne mogą również powodować przekłamania w pracy urządzeń bądź błędy w układach programowalnych. Niezbędną i zawsze wymaganą metodą ochrony przed wyładowaniami elektrostatycznymi jest uziemianie.
Przyrządem uziemiającym, może być np. opaska nadgarstkowa. Dzięki temu prostemu rozwiązaniu człowiek zostaje połączony z ziemią oraz z matą stołową i w ten sposób elementy wrażliwe, znajdujące się na macie zostają uziemione, a ładunek na ciele ludzkim nie jest wytwarzany.
Jednakże powszechnym błędem, jest przekonanie o dostatecznym zabezpieczeniu jedynie przez stosowanie ręcznej opaski. Tymczasem wszystkie międzynarodowe standardy, łącznie z EN 61340-5-1, podkreślają konieczność wykorzystania specjalnej odzieży ESD bezpośrednio na miejscu pracy i w każdej strefie EPA.
Podstawowym elementem ochrony jest więc specjalistyczna odzież antystatyczna z włóknami przewodzącymi, które tworzą klatkę Faradaya, zapewniającą zabezpieczanie przed wyładowaniami elektrostatycznymi poprzez tłumienie statycznych pól elektrycznych.
Fartuchy, bluzy, koszulki, spodnie, kombinezony – wybór odzieży na rynku jest bardzo szeroki. W przypadku pracy z układami szczególnie wrażliwymi pamiętać należy również o rękawiczkach z włóknami przewodzącymi. Strój powinny uzupełniać buty wykonane z przewodzącego materiału, które w celu zapewnienia pełnej ochrony muszą zachować kontakt z matą antystatyczną lub przewodzącą i uziemioną podłogą.
Wybór odzieży
Zależnie od zakresu wykonywanych prac dobór odzieży musi uwzględniać co najmniej kilka podstawowych czynników: zapewnienie bezpieczeństwa pracy i ochrony pracowników, spełnienie norm prawnych i ogólnozakładowych, uwzględnienie specyficznych warunków pracy, jakość i pewność produkcji.
Istotne są także metody konserwacji i prania odzieży. Szczególnie dla wysoce specjalistycznej odzieży clean roomowej, gdzie ubiór stanowi jeden z krytycznych warunków skuteczności procesu i wymogów bezpieczeństwa.
Na koniec warto wspomnieć o konieczności uwzględnienia dynamiki ruchów użytkownika i zapewnienie wygodnej, wielogodzinnej pracy. Właściwie zdefiniowanie norm, które spełnić musi odzież, nie jest zadaniem prostym, nie jest także możliwe szersze zaprezentowanie tej tematyki w krótkim artykule. Wspomnieć należy jedynie o potrzebie oparcia się w tych decyzjach na analizie prowadzonych w zakładzie prac, określeniu czynników szkodliwych i niebezpiecznych.
Odzież antystatyczna i do pomieszczeń typu „clean room”
Odzież wykonana z tkaniny bądź dzianiny z wplecionym włóknem węglowym dla wielu zastosowań jest wymogiem niezbędnym. Praca bez odzieży antystatycznej w branży elektronicznej najczęściej nie może być prowadzona, ponieważ zwykła odzież robocza powoduje odpływ ładunku elektrostatycznego na aplikacje, co prowadzi do uszkodzeń aplikacji, sprzętu i zaburzenia pomiarów. Odrębna kategoria to odzież do pomieszczeń czystych „clean room”. Tu decydować będzie zabezpieczanie przed pyleniem. Człowiek wkraczający do strefy czystej w specjalnie przygotowanej szatni musi przebrać się w kompletny strój (nie rzadko łącznie z bielizną) składający się z kombinezonu, czepka z maską, rękawic i obuwia. Dopiero tak przygotowany wchodzi poprzez śluzę powietrzną do strefy czystej. Jak łatwo sobie wyobrazić praca w kombinezonie przez kilka godzin dziennie może stać się skrajnie nieprzyjemną i krępować ruchy.
Ekonomiczność i rozsądek – wynajem odzieży
Pranie specjalistycznej odzieży we własnym zakresie najczęściej jest najgorszym z rozwiązań, a jego wady szybko stają są oczywiste. Przede wszystkim pracownik w warunkach domowych nie jest w stanie przeprowadzić prania w sposób zapewniający jej długotrwałe użytkowanie. Odzież bowiem najczęściej, bardzo szybko straci właściwości antystatyczne, a już z pewnością nie będzie mogła być wykorzystywana w strefach czystych. Specjalistyczny proces prania, odbywający się w pomieszczeniach o kontrolowanych parametrach środowiskowych, gwarantuje pełen monitoring zanieczyszczeń typu kurz i pył, niezbędny dla branży elektronicznej, farmaceutycznej, biotechnologicznej i optycznej. Takie warunki zapewniają jedynie pralnie zbudowane w pomieszczeniach typu clean room.
Pralnia taka funkcjonuje także w Polsce. W pod poznańskiej miejscowości umiejscowiono nowoczesny zakład pralniczy, z pomieszczeniami pralniczymi w klasie czystości ISO 6 i ISO 5. Poziom czystości kontrolowany jest przez system monitoringu w zakresie ilości wymiany powietrza na 1h, temperatury i wilgotności, nadciśnienia w pomieszczeniu oraz liczby cząstek o wielkości 0,3–5,0μm.
Dla odzieży cleanroomowej możliwe jest pranie jedynie w takim standardzie i w kontrowanych warunkach zgodnie z normami ISO 14644 lub GMP (Good Manufacturing Practices). W przeciwnym razie odzież stanie się pyłotwórcza i jej użycie w strefie czystej obniży klasę czystości niwelując efekty pracy.
Pranie przemysłowe zwykle połączone jest z usługą wynajmu, a nie zakupu odzieży. Jest to usługa bardzo korzystna, od lat powszechna u naszych zachodnich i północnych sąsiadów, a i w Polsce staje się bardzo popularna dla praktycznie każdego rodzaju odzieży ochronnej i roboczej. Zdecydowała o tym przede wszystkim racjonalność i ekonomiczność tego rozwiązania.
System, skonstruowano tak, aby gdy jedna sztuka odzieży znajdowała się w użytku, druga dostępna była w szafce pracownika, trzecia zaś była prana (dopuszczalne są inne warianty). Cotygodniowe wymiany niwelują problemy z zabrudzoną odzieżą lub jej brakiem.
Ponieważ klient nie jest obciążany kosztami zakupu odzieży, a jedynie jej wynajmem połączonym z usługą prania, rozwiązanie to jest korzystne ekonomicznie, zwłaszcza w porównaniu do zakupu odzieży i dodatkiem pralniczym.
Ponadto odzież jest cały czas serwisowana przez co rozumie się jej profesjonalne naprawy i utylizację. W takim cyklu odzież może być wykorzystywana w dobrym stanie nawet do 5 lat. Odzież jest elektronicznie nadzorowana, Klienci mogą online sprawdzać jej stan, etap użytkowania, cykl w obiegu. Zyskujemy pełną kontrolę nad ważnym elementem i możemy wyeliminować większość problemów logistycznych i serwisowych a jednocześnie zredukować koszty.
POBIERZ PDF